Definicje
Hipercholesterolemia definiowana jest jako zwiększone stężenie cholesterolu LDL w osoczu. Przyjęto zasadę, że „im niższy poziom LDL, tym lepiej”, ponieważ istnieje zależność między ryzykiem wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych a wysokim stężeniem tej frakcji cholesterolu.
- Cholesterol całkowity – suma frakcji lipoprotein HDL i LDL.
- Cholesterol LDL – nazywany „złym cholesterolem”, podwyższa poziom cholesterolu we krwi, co prowadzi do odkładania się w naczyniach krwionośnych, zwiększając ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, w tym choroby wieńcowej.
- Cholesterol HDL – nazywany „dobrym cholesterolem”, wysoki poziom tego cholesterolu przeciwdziała rozwojowi chorób układu krążenia.
- Trójglicerydy – ich podwyższony poziom zwiększa ryzyko schorzeń układu krążenia.
Modyfikacje Dietetyczne
- Ograniczenie tłuszczów trans – unikanie gotowych produktów cukierniczych, zup w proszku, gotowych sosów i fast foodów.
- Ograniczenie tłuszczów nasyconych – zawartych w tłuszczu mlecznym, tłustym mięsie i wyrobach wędliniarskich (pasztety, salami, kiełbasy).
- Zwiększenie spożycia PUFA – wielonienasycone kwasy tłuszczowe obniżają LDL i podwyższają HDL. Ich źródła to oleje roślinne, orzechy i margaryny miękkie.
- Wzrost spożycia błonnika – błonnik wiąże kwasy żółciowe, co obniża stężenie cholesterolu. Najlepsze źródła to owoce, warzywa i zboża.
- Żywność funkcjonalna z fitosterolami – spożycie 2 g dziennie może obniżyć LDL o 7-10%.
- Antyoksydanty – zapobiegają utlenianiu LDL. Występują w orzechach, owocach leśnych, czosnku i brokułach.
- Redukcja masy ciała – niewielka utrata masy ciała poprawia parametry lipidowe.
- Ograniczenie alkoholu – do 10 g czystego etanolu dla kobiet i 20 g dla mężczyzn.
- Zaprzestanie palenia tytoniu – korzystnie wpływa na stężenie HDL i zmniejsza ryzyko sercowo-naczyniowe.
Proste Zmiany, Duże Korzyści
- Zastąp masło hummusem lub margaryną z fitosterolami.
- Gotuj na parze, duszeniu lub grillowaniu zamiast smażenia.
- Używaj oleju rzepakowego i oliwy z oliwek.
- Wybieraj chude mięso, jak pierś z kurczaka.
- 1-2 razy w tygodniu zastąp mięso produktami sojowymi.
- Spożywaj ryby co najmniej 2 razy w tygodniu, wybierając te bogate w omega-3.
- Ogranicz sól, zastępując ją świeżymi ziołami.
- Pamiętaj o odpowiednim nawodnieniu i aktywności fizycznej – wystarczy 45-minutowy spacer dziennie.
Prawidłowo skomponowana dieta powinna zmniejszać nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol, a zwiększać spożycie PUFA, warzyw i owoców, ale kluczowe jest także zachowanie zdrowej masy ciała oraz rezygnacja z palenia.
Podwyższony poziom cholesterolu często świadczy o zaniedbaniach w diecie, dlatego szybka reakcja i wprowadzenie zdrowych nawyków mogą zapobiec rozwojowi wielu chorób, w tym nowotworowych.
Bibliografia
- Andruszkiewicz K., Śliwińska A., Małgorzewicz S., „Model żywienia osób z pierwotną hipercholesterolemią rodzinną”, Forum Medycyny Rodzinnej 2014.
- Arent-Piotrowska K., „Hipercholesterolemia – zmora dzisiejszych czasów”, Probl Hig Epidemiol 2018.
- Grzymisławski M., „Dietetyka Kliniczna”, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019.
- Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach, 2019.
